HISTORIA

1926 – Instytut Badań Artylerii
1927 – Instytut Badań Materiałów Uzbrojenia
1935 – Instytut Techniczny Uzbrojenia
1947 – Zakład Naukowo-Badawczy Broni i Amunicji
1952 – Centralny Naukowo-Badawczy Poligon Artyleryjski
1958 – Centralny Badawczy Poligon Artyleryjski
1962 – Centrum Badań Uzbrojenia
1965 – Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia dziedziczy i kontynuuje tradycje naukowe powołanego, 25 marca 1926 roku, na mocy rozkazu Departamentu II Artylerii Ministerstwa Spraw Wojskowych, Instytutu Badań Artylerii, który został przemianowany w 1927 roku na Instytut Badań Materiałów Uzbrojenia aby w 1935 roku przyjąć nazwę – Instytut Techniczny Uzbrojenia.

W skład Instytutu weszła: Artyleryjska Komisja Doświadczalna w Rembertowie pod nazwą „Centrala Badań Poligonowych”, Pracownia Chemiczno-Metalograficzna Departamentu III Artylerii pod nazwą „Centrala Badań Laboratoryjnych”, redakcja „Przeglądu Artyleryjskiego” i Biuro Techniczne. Pierwszym kierownikiem Centrum Badań Balistycznych, po przeniesieniu go z Rembertowa do Zielonki był płk dypl. inż. Czesław KUNERT. Od samego początku placówka ta była centralnym ośrodkiem analiz, studiów i badań uzbrojenia, a jej działalność koncentrowała się na badaniach sprzętu uzbrojenia i amunicji oraz adaptacji i modernizacji uzbrojenia, które Siły Zbrojne II Rzeczypospolitej odziedziczyły po zaborcach i armiach alianckich uczestniczących w I wojnie światowej.

W okresie międzywojennym podejmowano w Instytucie prace analityczne, naukowo-badawcze i projektowe w obszarach uzbrojenia artyleryjskiego, strzeleckiego, lotniczego a także chemii materiałów wybuchowych.

W sumie dokonano i wdrożono ponad 200 usprawnień i modernizacji sprzętu i amunicji oraz opracowano 112 nowych konstrukcji. Niektóre z konstrukcji były rewelacjami technicznymi owego okresu. Np. karabin ppanc. wz. 35 Ur, znany pod popularną nazwa rusznica ppanc., miał szansę odegrać istotną rolę w wojnie 1939 r., bowiem siła jego przebicia mogła skutecznie zwalczać czołgi niemieckie. Błędy dystrybucyjne sprawiły, że tylko niewielka ich ilość, ze znacznej produkcji, znalazła się na polu walki. Inną rewelacją był karabin samopowtarzalny, którego prototypy zostały wyprodukowane tuż przed rozpoczęciem działań wojennych i zarekwirowane przez żołnierzy sowieckich wraz z transportem Instytutu skierowanym na wschodnie obszary Rzeczypospolitej.

Instytut dysponował świetnie wykształconą kadrą techniczną i naukową. Pracownicy Instytutu wnieśli poważny wkład w dziedzinę balistyki, chemii materiałów wybuchowych, normalizacji, a nawet układu pasowań. Nazwiska niektórych pracowników ITU znajdują się dziś na kartach Encyklopedii. Np. prof. Tadeusz URBAŃSKI – wybitny chemik, czy prof. Dionizy SMOLEŃSKI.

Wojna położyła kres oficjalnej działalności Instytutu, a jej początkowy okres przyniósł poważne straty personalne. Jeden z transportów Instytutu ewakuujący się z Warszawy został zatrzymany 17 września 1939 przez Armię Czerwoną. Pracownicy cywilni, po krótkim okresie aresztowania, zostali zwolnieni, natomiast żołnierze zawodowi wzięci do niewoli. Do kraju wrócili jedynie ci, którzy zaryzykowali ucieczkę. Pozostali zostali zamordowani, bądź zmarli. Nazwiska niektórych znajdują się na „Listach Katyńskich”. Mimo tego wielu pracowników działając w strukturach Armii Krajowej realizowało ciągle zadania w sferze uzbrojenia.

Po II wojnie światowej, kiedy odbudowywano krajowy przemysł obronny, reaktywowano również działalność badawczą w dziedzinie uzbrojenia. W 1947 roku powołano w Zielonce Zakład Naukowo-Badawczy Broni i Amunicji, w którym dominowały działania, podobnie jak przed wojną, w sferze uzbrojenia strzeleckiego i artyleryjskiego, koncentrujące się przede wszystkim na badaniach odbiorczych i kontrolnych broni i amunicji. Z czasem pojawiają się tendencje do poszerzenia zakresu zadań o prace o charakterze naukowym i badawczo-projektowym. W wyniku rozwoju struktury organizacyjnej implikowanej przez pojawienie się w strukturze armii nowych rodzajów wojsk, utworzono w 1964 r. Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia, nawiązując w ten sposób do tradycji okresu międzywojennego.

Ogólne, statutowe obowiązki pozostawały praktycznie identyczne jak z okresu lat 1926-1939, poszerzył się tylko zakres zainteresowań o technikę i uzbrojenie rakietowe oraz radiolokację. Realizowano więc i realizuje się po dziś prace analityczne, prace naukowe i zadania badawczo-projektowe. Wykonuje się badania odbiorcze i ekspertyzy w dziedzinach: uzbrojenia strzeleckiego i lotniczego, artylerii i uzbrojenia rakietowego, radiolokacji, wspomagania eksploatacji.

I chociaż działalność Instytutu w latach 1945 -1989 determinowało szereg czynników utrudniających pełne wykorzystanie jego potencjalnych możliwości, jednakże zawsze placówka ta była zapleczem naukowo-badawczo-konstrukcyjnym wojska i przemysłu zbrojeniowego. Podejmowano szereg ambitnych zadań i choć nie zawsze, z różnych względów, kończyły się one wdrożeniami, to w ich wyniku tworzył się potencjał badawczy. Stworzono grupy specjalistów o wysokich umiejętnościach oraz doskonale wyposażone obiekty i stanowiska badawcze. Dobrze wykształcona i systematycznie podnosząca swoje kwalifikacje zawodowe kadra naukowa Instytutu może zaprezentować, już od początku lat pięćdziesiątych poczynając, wiele nowych wzorów uzbrojenia. Lista dokonań jest dość długa. Poniżej niektóre z wdrożonych opracowań:

• wyrzutnia polowa WP-8,
• urządzenie „SOSNA” do wykonywania przejść w polach minowych,
• urządzenie treningowe rakiet taktycznych,
• urządzenie treningowe rakiet operacyjno-taktycznych (obydwa urządzenia symulowały bardzo dokładnie działania przygotowawcze i bojowe obsługi rakiet taktycznych „ŁUNA” i operacyjno-taktycznych 8K11),
• pistolet wojskowy wz. 64 “CZAK”,
• wyrzutnia okrętowa WM-18,
• granatnik ppanc. jednorazowego użytku “KOMAR”,
• pociski moździerzowe z dodatkowym napędem rakietowym,
• amunicja ćwiczebna artyleryjska i strzelecka różnych kalibrów.

W latach osiemdziesiątych szerzej zaczęto wprowadzać do uzbrojenia sprzęt stanowiący produkt krajowej myśli naukowo-technicznej. Tendencja ta szczególnie wyraźnie występowała w radiolokacji. Stworzono w Instytucie w związku z tym silny zespół zajmujący się badaniami urządzeń i systemów radiolokacyjnych. W wyniku przemian społeczno-gospodarczych pojawiła się możliwość dostępu do nowoczesnych technologii oraz zakupu najnowszej aparatury badawczej. Instytut skorzystał z tej szansy wyposażając swoje laboratoria w unikatowe urządzenia pomiarowe, w skali kraju i Europy. Pomimo, że możliwość zaspokojenia potrzeb wojsk była uwarunkowana ograniczonymi środkami finansowymi, osiągnięcia Instytutu w I połowie lat 90-tych są znaczące

Zostały opracowane i wdrożone:

• głowica odłamkowo-burząca ze zbliżeniowym zapalnikiem dla rakiety taktycznej o zasięgu 70 km,
• pancerz reaktywny dla czołgu T-72 (TWARDY),
• kamizelki kuloodporne,
• hełm bojowy wz. 94 (z kompozytów),
• 60 mm moździerz dalekonośny,
• 60 mm moździerz lekki “COMMANDO”,
• polowa artyleryjska stacja balistyczna,
• 23 i 35 mm amunicja z pociskami podkalibrowymi,
• artyleryjsko-rakietowy zestaw plot. “JOD”.

Wizytówką Instytutu jest produkowany obecnie na zamówienie MON nowoczesny, dorównujący najlepszym konstrukcjom zachodnim, pistolet WIST 94 na amunicję NATO-ską, nadto 98 mm i 122 mm amunicja kasetowa. Pracuje się także, odnotowując wyraźnie postępy nad ppanc. amunicją inteligentną. Główne wysiłki prac badawczych i projektowych, zgodnie z oczekiwaniami i wymaganiami wojsk kieruje się w Wojskowym Instytucie Technicznym Uzbrojenia na problematykę:

• nowoczesnej amunicji artyleryjskiej i moździerzowej, w tym przeciw pancernej i samonaprowadzającej się na cel w ostatniej fazie lotu,
• systemy kierowania ogniem artylerii,
• systemy walki radioelektronicznej,
• nowe rodzaje opancerzenia dla czołgów i wozów bojowych,
• nowe środki uzbrojenia,
• utylizacja środków bojowych.

Bardzo ważna i znacząca jest dla wojsk instytutowa działalność wspomagająca sferę eksploatacji amunicji i środków bojowych. Już w latach sześćdziesiątych zaczęto zajmować się w WITU badaniami w celu określenia stanu amunicji dla oceny jej bezpieczeństwa. Opracowano i wdrożono w naszych Siłach Zbrojnych system gospodarki amunicji, którego zasadnicze składniki stanowią:

• ewidencja zapasów amunicji,
• kompleksowe, systematyczne badania stanu amunicji i jej elementów,
• prognozowanie stanu bezpieczeństwa amunicji w perspektywie czasu.

Opracowujemy coraz nowocześniejsze metody badań, wykonujemy badania i przedstawiamy organom zaopatrywania prognozy i wnioski. System ten konsekwentnie rozwijany koncepcyjnie i technologicznie stanowi gwarancję bezpiecznej eksploatacji przechowywanej przez lata, amunicji klasycznej, rakiet ppanc., rakiet plot. i materiałów wybuchowych. Testowanie uzbrojenia w warunkach laboratoryjnych umożliwia symulację skrajnych warunków, które mogą wystąpić na poligonach bądź na polu walki.

Integracja ze strukturami NATO stawia nowe wymagania jakościowe w tym zakresie. Bardzo istotnym krokiem jest wdrożenie w wojsku, zgodnie z normami zachodnimi, Systemu Badań i Certyfikacji. Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia stanowi już element tego systemu. Instytut posiada certyfikaty systemu jakości PN-EN/ISO 9001 i AQAP 2110. Sześć laboratoriów uzyskało akredytację Polskiego Centrum Akredytacji, a Instytut jest jednostką upoważnioną do certyfikacji wyrobów wojskowych.

We wszystkich obszarach działalności merytorycznej Wojskowego Instytutu Technicznego Uzbrojenia zostały wykształcone profile przydatne nauce, producentom i wojskom, tworzące nasze instytutowe specjalizacje. Jest to efekt działania WITU jako szkoły wiedzy stosowanej z zakresu balistyki, budowy uzbrojenia, amunicji, środków bojowych i wspomagania eksploatacji. Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia stanowi istotny element zaplecza badawczo-rozwojowego, który decyduje o poziomie i nowoczesności produkowanego w kraju uzbrojenia i sprzętu technicznego dla wojsk. Aspiracją Instytutu jest sprostanie wymaganiom naukowo-technicznym, które niesie XXI wiek.